برای ما، فرا رسیدن فصل تابستان و گرم‌شدن هوا به این معنی است که برای تعمیر یا تعویض کولرهایمان به صرافت بیفتیم. هنگامی که در روزهای گرم تابستان از دست گرمای زیاد به منزل پناه می‌بریم، هیچ چیز بیشتر از یک کولر گازی و هوای خنک نمی‌تواند خستگی را از تن درآورد. اگر فکر می‌کنید این موضوع در حد و اندازه‌ی «شیره را خورد و گفت شیرین است» ملانصرالدین سهل و برای هر کودکی قابل درک است، نیمی از راه را درست رفته‌اید! ادامه‌ی این مسیر مسلما به رفتن به پشت بام و تعمیر کولر گازی ختم نمی‌شود؛ بلکه می‌خواهیم برای خرید یک کولر گازیِ نو راهنمایی‌تان کنیم. راهنمایی که برای ادامه‌ی این مسیر در اختیارتان قرار دهیم باعث می‌شود در هنگام خرید کولر گازی، تقریبا همه‌چیز را بدانید و خرید موفق و دلچسب‌تری داشته‌باشید. سعی کرده‌ایم چیزهایی را برایتان لیست کنیم که در هنگام خرید با آن‌ها مواجه می‌شوید و برایتان سوال ایجاد می‌کنند. برویم و ببینیم برای در اختیار داشتن یک عصای جادوگری که می‌تواند هوای گرم تابستان را به هوای یخ زمستانی تبدیل می‌کند دانستن چه چیزهایی لازم است.
یک) چه نوع کولری بخریم؟
کولرهای گازی به سه نوع کلی تقسیم می‌شوند: کولر اسپلیت، کولر پنجره‌ای و کولرهای ایستاده. البته مدل‌های دیگری با ساختارهای خاص هم وجود دارند، اما از آنجایی که تنها از این سه مدل در مصارف خانگی و اداری استفاده می‌شود تنها به این سه مدل پرداخته‌ایم. هر کدام از این سه مدل مزایا و معایبی دارند که باعث می‌شود برای عده‌ای جذاب باشند و برای سایرین فاقد جذابیت. این شما و این هم سه مدل مورد نظر ما:
الف) کولرهای پنجره‌ای نیاز به برق‌کشی جداگانه‌ای ندارند و تنها با وصل کردن کابل برق به پریز شروع به کار می‌کنند. در این نوع، نیازی به سوراخ کردن دیوار و رد کردن لوله‌های مسی هم نیست. بدنه‌ی یکپارچه‌ی کولر به سادگی درون پنجره جا می‌خورد و به سرعت آماده‌ی استفاده می‌شود. قیمت پایین و قدرت خنک‌کنندگی زیاد، از مزیت‌های اصلی این کولرها است و وزن زیاد و مصرف برق به شدت بالا در کنار سروصدای بالا، جزو نقاط ضعف کولرهای پنجره‌ای به شمار می‌رود.
ب) نوع دوم، کولر اسپلیت است. کولرهای اسپلیت قیمت بیشتری نسبت به کولرهای پنجره‌ای دارند؛ اما مصرف برق‌شان به مراتب کمتر است و درازمدت کاملا به صرفه‌تر هستند. از آنجایی که تمام صدایی که در کولر اسپلیت تحمل می‌کنید مربوط به فن یونیت داخلی است، نویز به شدت کمتری را باید تحمل کنید. کولرهای اسپلیت از دو تکه‌ی داخلی و بیرونی تشکیل شده‌اند که برای اتصال این تکه‌ها به یکدیگر - که به هر کدام یک یونیت گفته می‌شود - باید از لوله‌های مسی انتقال حرارت استفاده شود. معمولا برای زیبایی بیشترِ یونیتِ داخلی کاری می‌کنند که لوله‌های مسی در معرض دید نباشند. به همین دلیل با ایجاد حفره‌هایی درون دیوار، لوله‌های مسی را از درون آن رد می‌کنند. سختی این کار و نیاز به بازکردن یونیت داخلی برای اتصال برق کولر از جمله‌ی دلایلی هستند که باعث می‌شود برای راه‌اندازی کولرهای اسپلیت به یک نصاب حرفه‌ای و ماهر نیاز پیدا کنید. سازندگان کولرهای اسپلیت معمولا مشخص می‌کنند حداکثر فاصله‌ی مابین پنل و موتور – که به وسیله‌ی لوله‌های مسی به هم وصل می‌شوند - باید چقدر باشد. دقت کنید اگر امکان نصب موتور در فاصله‌ی بین 5 تا 10 متری پنل را ندارید، یا از فکر کولر اسپلیت بیرون بیایید یا حتما کولری بخرید که در ساختمان شما جوابگو باشد.
در هنگام زمستان می‌توان کولرهای پنجره‌ای را خیلی ساده از جایگاه خارج کرد و تا شروع مجدد فصل گرما، در مکان امنی قرار داد؛ اما این امر در مورد کولر اسپلیت اتفاق نمی‌افتد. البته این را هم باید در نظر داشت که اکثر کولرهای اسپلیت دارای چرخه‌ی معکوس هستند و می‌توانند در فصل سرد برای گرمادهی مورد استفاده قرار بگیرند. به این کولرها، «کولر سرد و گرم» هم گفته می‌شود که تعیین درست یا غلط بودن آن‌را به عهده‌ی خودتان می‌گذاریم.
پ) کولرهای ایستاده اما کاربردهای خاصی دارند. از این کولرها یا در مصارف صنعتی استفاده می‌شود یا مصارف خانگی بسیار خاص. مصارف صنعتی شامل مکان‌های عمومی پر رفت‌وآمد (پایانه‌های مسافربری، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، مساجد و ...) می‌شوند. آن دسته از کاربرانی که امکان نصب کولر پنجره‌ای ندارند یا به دلیل مستاجر بودن، اجازه‌ی دخل و تصرف در دیوار منزل مسکونی را ندارند هم ممکن است به ناچار به سمت این کولرها سوق داده می‌شوند.
دو) آیا طراحی پنل واقعا مهم است؟
طراحی پنل بسیار مهم است. تنها چیزی که شما پس از نصب از یک کولر مشاهده می‌کنید، پنل آن است. نقش پنل یک کولر را می‌توان به ویترین مغازه‌ها تشبیه کرد. زیبایی پنل کولر باعث می‌شود از محصولی که خریده‌اید لذت بیشتری ببرید. بنابراین سعی کنید با توجه به بودجه‌ای که در اختیار دارید، کولری با زیباترین پنل موجود را انتخاب کنید. مسلما زیباتر بودن پنل تاثیر مستقیمی در قیمت نهایی آن دارد و کولری که پنل جذاب‌تری دارد، به طور حتم گران‌تر هم خواهد بود.
سه) قدرت خنک‌کنندگی چقدر باشد؟ کولر چندهزار بخریم؟
خنک‌کنندگی کولرهای گازی با واحد BTU اندازه‌گیری می‌شود و به صورت مضربی از 1000 نشان داده می‌شود. واحد BTU در واقع استاندارد اندازه‌گیری قدرت سرمادهی در بریتانیا است (British Thermal Unit) و در نام گذاریِ واحد هم به این موضوع اشاره شده‌است. ولی معمولا در معرفی کولرها از عنوان‌کردن واحدش صرف‌نظر می‌کنیم و مثلا می‌گوییم یک کولر 18 هزار یا 24 هزار می‌خواهیم.
توجه به این عدد شاید مهم‌ترین مولفه‌ای باشد که برای خرید کولر باید در نظر داشته‌باشید. اگر ظرفیت خنک‌کنندگی کولری که انتخاب می‌کنید کمتر از سطح نیازتان باشد، با مشکل عدم کارایی کافی مواجه خواهید شد و محیط‌تان آن‌طور که انتظار دارید خنک نخواهد شد. چنانچه کولری با ظرفیت بیشتر از نیازتان تهیه کنید، مجبور هستید زود به زود آن را خاموش کنید تا از سرما نخ نزنید! به‌علاوه بحث مصرف بیش از حد انرژی هم سر راه‌تان خواهد بود. در کنار همه‌ی این‌ها باید توجه داشته‌باشید که کولرهای گازی به دلیل ماهیت عملکردی‌شان رطوبت محیط را می‌گیرند و آن را به صورت آب به بیرون هدایت می‌کنند. یک کولر با قدرت خنک‌کنندگی زیاد می‌تواند رطوبت اتاق‌تان را به کلی از بین ببرد و اتاقی کاملا خشک را تحویل دهد. در یک اتاق خشک نفس‌کشیدن سخت‌تر خواهد بود.
این‌ها را گفتیم تا برسیم به این مطلب که انتخاب قدرت مورد نیاز در کولر، مبحثی کاملا حرفه‌ای است و باید به متخصص‌اش سپرده شود. برای انتخاب ظرفیت باید به چند فاکتور مهم توجه شود: نوع محیط (ویلایی، آپارتمانی، دوبلکس، ...)، کاربری آن (مسکونی، تجاری)، میزان رفت و آمد، میزان نورگیر بودن، نوع اقلیم (جنوب، مرکز، ... کشور)، تعداد تجهیزات گرمازای موجود در محیط، تعداد افراد حاضر در محیط و چند فاکتور دیگر از مواردی هستند که در تعیین قدرت سرمادهی کولر مورد نیاز شما، نقش اساسی ایفا می‌کنند. بنابراین حتما از یک متخصص در این زمینه مشورت بگیرید. این را به عنوان یک مثال از ما داشته‌باشید که معمولا برای یک آپارتمان مسکونی با متراژ بین 70 تا 100 متر، یک کولر 24000 پیشنهاد می‌دهند و برای اتاق خواب، کولرهای 9000 تا 12000 هزار را توصیه می‌کنند.
چهار) چندتا کولر باید خرید؟
جواب قاطع دادن به این موضوع هم دشوار و گاهی غیرممکن و درست مثل انتخاب قدرت سرمادهی، نیازمند مشاوه گرفتن از یک کارشناس است. گاهی اوقات اگر یک کولر ظرفیت بالا هم بخرید، ممکن است از کولرتان آن‌طور که انتظار دارید جواب نگیرید و بعدا متوجه شوید مثلا باید دو کولر با ظرفیت‌های پایین‌تر تهیه می‌کردید. گاهی هم خرید چند کولر اشتباه است و یک کولر تکی هم کارتان را راه خواهد انداخت. تعیین این موضوع همراه با مشخص کردن اینکه به چه قدرتی از هر کدام نیاز دارید هم به تشخیص متخصص بازمی‌گردد. یک‌بار برای مشورت گرفتن از متخصص هزینه کنید تا در درازمدت، جواب مطلوبی بگیرید. خساست نکنید و به کسی که تجربه‌ی بیشتری از شما در این زمینه دارد، مراجعه کنید.
.
پنج) چند نوع کمپرسور داریم؟
سه نوع کمپرسور معروف داریم: کمپرسورهای اسکرول (Scroll)، پیستونی (Reciprocating) و روتاری (Rotary). کمپرسورها قطعاتی هستند که با استفاده از فشرده کردن و کاهش حجم گاز، باعث افزایش فشار آن می‌شوند. در کولرهای گازی، نقش اصلی را همین کمپرسورها بازی می‌کنند و از لحاظ ساختاری کاملا مشابه کمپرسور یخچال‌ها هستند. در بحث توان خنک‌سازی که پس از مصرف برق، پراهمیت‌ترین مشخصه‌ی یک کولر است، کمپرسورهای اسکرول بهترین عملکرد را دارند و انواع روتاری و پیستونی در شرایط متغیری قرار می‌گیرند؛ به همین دلیل نمی‌توان در موردشان نظری قطعی داد. در کولرهای امروزی، کمپرسور روتاری پرکاربردترین نوع است و انواع اسکرول با وجود عملکرد بهتر، خیلی کمتر استفاده می‌شوند. شما زیاد خودتان را درگیر نوع کمپرسور نکنید!
شش) اینورتر چیست؟ چرا این‌قدر مهم است؟ اصلا مهم هست؟
اینورتر هیچ ربطی به نوع کمپرسور ندارد و کاملا مجزای از نوع کمپرسور است. اینورتر بودن قابلیتی است که به واسطه‌ی یک برد الکترونیکی به کمپروسور اضافه می‌شود و در تمام کمپرسورها می‌توان از اینورتر بهره برد. در کولرهای غیر اینورتر زمانی که دمای محیط به حد دلخواهی که به دستگاه داده‌ایم برسد، کمپرسور خاموش می‌شود. با گذشت زمان و هنگامی که دمای محیط زیاد شد، کمپرسور دوباره شروع به کار می‌کند. در این کولرها تنها دو حالت برای کمپرسور و موتور وجود دارد: یا روشن است یا خاموش. اما کمپرسورهایی که به سیستم اینورتر مجهز هستند، در هنگام رسیدن به دمای مطلوب کمپرسور را خاموش نمی‌کنند و تنها دور موتور را کاهش می‌دهند؛ به همین دلیل به موتورهای با دور متغیر معروف هستند. موتورهای اینورتر مشابه موتورهای معمولی، مرتبا خاموش و روشن نمی‌شوند و تنها در سرعت گردش خود تغییر ایجاد می‌کنند. یکی از مواردی که باعث بالا رفتن مصرف برق می‌شود، شروع به کار موتور است که جریان بالایی را از منبع تغذیه می‌کشد. اصلا همین روشن و خاموش شدن پیوسته‌ی کمپرسور، باعث مصرف بیش از حد برق می‌شود. حال وقتی موتور نیاز به روشن شدن‌های پی‌درپی نداشته باشد، مصرف برق دستگاه به شدت کاهش می‌یابد و همین موضوع باعث معروف شدن کولرهای اینورتر شده‌است. در فناوری اینورتر تا 60 درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌شود. حتی سازنده‌ها ادعا می‌کنند که در برخی مدل‌های جدید، امکان صرفه‌جویی بیشتر از این هم فراهم شده‌است. مسلما تهیه‌ی یک کولر دارای اینورتر، بهتر از یک کولر معمولی است. قیمت کولرهای دارای اینورتر از کولرهای معمولی بیشتر است؛ اما این اختلاف قیمت به راحتی با پرداخت برق‌بهای کمتر جبران می‌شود.
هفت) مصرف برق کولر چقدر است؟ قبض برق‌مان زیاد نمی‌آید؟
در مورد نوع برق مصرفی حتما مفصل تحقیق کنید. همان‌طور که در ابتدا هم گفتیم، مصرف برق کولرهای پنجره‌ای خیلی زیاد است و دلیل اصلی ارزان بودن‌شان هم همین مصرف زیاد است. همان‌طور که در مورد خودروی زیر پایتان مصرف بنزین مهم است، در مورد مصرف برق کولری که قرار است حداقل به مدت سه ماه، شب و روز روشن باشد وسواس به خرج دهید. کمپرسورِ کولرها هم در طول زمان با بهینه‌سازی‌هایی همراه شده‌اند که به مصرف کمتر برق منجر می‌شود. به اینورتر بودن حتما دقت کنید و فاکتور بعدی را هم حتما در نظر داشته‌باشید.
اما در مورد اینکه برق مورد نیاز کولرتان چطور باید تامین شود هم از قبل تحقیق کنید. اکثر کولرهای خانگی با برق تک‌فاز کار می‌کنند و برخی هم به برق سه‌فاز نیاز دارند. برای کولرهای پنجره‌ای و اسپلیت، همان برق تک‌فاز هم کفایت می‌کند؛ اما در مورد کولرهای ایستاده و آن‌هایی که برای فضاهای شلوغ طراحی می‌شوند، به برق سه‌فاز نیاز خواهید داشت.
هشت) به EER دقت بکنیم یا نکنیم؟
حتما دقت کنید! این فاکتور به معنای میزان بهره‌وری انرژي الکتریکی یا Energy Efficiency Ratio است. از این معیار می‌توان فهمید کولر مورد نظر، چه مقدار از انرژی الکتریکی را به سرما تبدیل می‌کند. به هر میزان که EER بیشتر باشد، دستگاهِ خنک‌کننده‌ی بهتری خواهیم داشت. ترکیب EER بالاتر و اینورتر خوب‌تر در یک کولر می‌تواند یک دستگاه الکتریکی با بازده بالا بسازد.
نه) پرتاب باد دقیقا یعنی چه؟
خیلی ساده است: یعنی یک کولر تا چه فاصله‌ای می‌تواند باد خنک را انتقال دهد؛ به همین سادگی. معمولا فروشندگان کولر گازی از عددی بر حسب متر استفاده می‌کنند و درست‌اش هم همین است. مثلا گفته می‌شود پرتاب باد این کولر 10 متر است و آن یکی تا 20 متر پرتاب باد دارد. مسلم است که پرتاب باد بیشتر به معنی بهتر بودن کولر است. سعی کنید کولری با حداقل پرتاب باد 10 متر تهیه کنید. برخی از مدل‌های جدید فناوری‌هایی را به کار گرفته‌اند که باد را تنها در جهتی که کاربر نشسته‌است هدایت می‌کند و زمانی که کسی درون اتاق نباشد، قدرت را به حداقل می‌رسانند تا برق کمتری مصرف شود.
ده) راستی، میزان صدای کولر از ابتدا مشخص است؟
کولری بخرید که صدای کمتری تولید کند. کم‌صداتر بودن باعث می‌شود هنگام مهمانی یا مهم‌تر از آن در حین خواب، محیط آرامی داشته باشید و از از آن آرامش بگیرید. چطور می‌توان فهمید چه کولری کم‌صداتر است؟ خیلی ساده می‌توان به عدد دسی‌بل (db) کولر دقت کرد؛ کمتر بودن این شاخص به معنای کم صداتر بودن است. این عدد را همه‌ی سازنده‌ها در کاتالوک محصولات خود عنوان می‌کنند.
یازده) مطبوع یا نامطبوع بودن معنای خاصی می‌دهد؟
در کولرهای جدید از چندین لایه فلیتر برای تصفیه‌ی هوای خروجی استفاده می‌شود. این فیلترها می‌توانند ذرات آلرژی‌زا، باکتری‌ها، ویروس‌ها و دیگر ذرات معلق در هوا را از بین ببرند. یونیزه کردن مبل، پرده و لباس‌ها هم از آن قابلیت‌های جدیدی است که گفته می‌شود خوب است و ما هم به صورت تلویحی بر خوب بودن‌شان صحه می‌گذاریم.
دوازده) حرف دیگری هم برای گفتن باقی مانده‌است؟
در کنار ویژگی‌های مطرح‌شده، باید به قابلیت‌های دیگری هم توجه داشت. اینکه کولر مورد نظر، بادگردان چندجهته دارد یا ندارد. برخی از کولرها تنها می‌توانند باد را به بالا و پایین هدایت کنند و برخی دیگر، چپ و راست را هم پوشش می‌دهند. تایمرهای خاموش کردن (زمان خواب) و روشن شدن در زمان دلخواه بسیار کاربردی هستند و می‌توان استفاده‌هایی کاربردی برای‌شان داشپیدا کردت. قابلیت جدیدی هم برای دور کردن پشه و مگس و حشرات موذی به کولرها اضافه شده‌است که می‌تواند برای عده‌ای جالب باشد. راستی حتما به ریموت کنترل کولری که می‌خرید (در صورت ریموت داشتن) دقت کنید. بعضی از ریموت‌ها خیلی راحت مورد استفاده قرار می‌گیرند و برخی دیگر به سختی!
سیزده) با گارانتی بخریم یا بدون گارانتی؟
تعدادی از کولرهای گازی که در بازار پیدا می‌شوند به کولرهای بانه‌ای معروف هستند. برخی تنها در بازار آزاد و بدون گارانتی یافت می‌شوند و برخی دیگر، هم با گارانتی و هم بدون گارانتی پیدا می‌شوند. خرید کولر با گارانتی مزایایی دارد که باعث می‌شود بتوان وجود نمونه‌ی مشابه بدون گارانتی را در عین حالی که قیمت کمتری دارد نادیده گرفت. مهم‌ترین نکته این است که کولرهای اسپلیت بدون گارانتی فاقد لوله‌های مسی هستند و برای نصب علاوه بر هزینه‌ی نصاب، باید هزینه‌ی این لوله‌ها را هم پرداخت کنید. گاهی اوقات هم کولرهای بدون گارانتی در حالتی به دست شما می‌رسند که گاز خنک‌کننده‌شان تخلیه شده‌است و برای پرکردن گاز مخزن هم باید دست به جیب شوید.
